De Kruisberg was initieel een boerderij met aangebouwde herenkamer. Deze werd in 1714 door de burgemeester van Doetinchem uitgebreid met aanliggende gronden en het geheel werd omgevormd tot een buitenplaats met een herenhuis. Het herenhuis, dat nu het centrale gebouw vormt van het complex, is gebouwd tussen 1720 en 1740. Het landgoed heeft door de jaren heen verschillende eigenaren gekend en heeft in de Franse tijd ook dienst gedaan als militair hospitaal. Uiteindelijk werd het landgoed dat inmiddels 160 hectare groot was bij een veiling uitgepond in 71 percelen. Het omgrachte huis kwam met 25 hectare toe aan Hermanus Craandijk, die het na een korte periode van eigenaarschap verkocht aan het Rijk.
De Kruisberg werd de nieuwe locatie voor de Rotterdamse jeugdgevangenis, van 1833 tot 1866. De ambtenaars- en directeurswoningen voor de gevangenisbestuurders zijn rijker uitgevoerd om tegenwicht te bieden aan de afgelegen positie van deze gevangenis.
De enerverende geschiedenis van de Kruisberg is ook terug te zien in de gebouwen. Deze zijn namelijk continu onderhevig geweest aan nieuw beleid of nieuwe ideeën – waarbij weer andere ruimtes en gebouwen hoorden – zoals toen de PI onder leiding stond van Jan Klootsema. Hij was internationaal gerenommeerd vanwege zijn vernieuwende inzichten in de toegepaste pedagogiek en onder zijn leiding kreeg de PI de status van observatie(model)inrichting.
Alle aanvragen moeten ter akkoord voorgelegd worden aan de eigenaar van het complex. Dit kan in gevallen waar veel bezoekers worden verwacht leiden tot langere besluitvorming (ong. 4-6 weken). Enkele ruimtes in het pand zijn bewoond. Uitermate geschikt voor film/media producties.
